Η κλασική ποσοστιαία αναλογία συστατικών για να ακολουθήσουμε μια κετογονική δίαιτα είναι 5% υδατάνθρακες, 20-25% πρωτεΐνες και 70-75% λιπαρά. Ναι λιπαρά!!! Πρέπει να τρώμε λιπαρά. Είναι αυτή η ριζοσπαστική αναλογία που προκαλεί ερωτήματα καθώς είναι κάτι το οποίο έρχεται σε αντίθεση με όσα ακούγαμε τόσα χρόνια από τους πάντες. Παρακάτω θα προσπαθήσουμε να δώσουμε την σωστή έκταση των πραγμάτων.
Συνολικός Καρδιοαγγειακός κίνδυνος
Ποια είναι τα επιστημονικά δεδομένα; Η κετογονική δίαιτα αποδεδειγμένα μειώνει τα τριγλυκερίδια (TRG) αυξάνει την καλή χοληστερόλη (HDL) και μειώνει την περιφέρεια μέσης (σπλαχνικό λίπος). Επιφέρει πιθανόν μια μικρή αύξηση της ολικής χοληστερόλης (TOTAL CHOL) και της κακής χοληστερόλης (LDL) τροποποιώντας όμως την δομή της τελευταίας, κάνοντας την λιγότερο επιβλαβή για τα αγγεία (1, 2). Μειώνει το ποσοστό των μικρών LDL που ευθύνονται για τις περισσότερες βλάβες στα αγγεία. (Οι μικρές LDL παραμένουν περισσότερο στον οργανισμό και υφίστανται πιο εύκολα οξείδωση). Όταν μάλιστα το μεγαλύτερο ποσοστό λιπαρών είναι φυτικής προέλευσης που αντέχουν στην θερμική επεξεργασία (πχ ελαιόλαδο), μπορούμε να μειώσουμε την συνολική χοληστερίνη και να αλλάξουμε την σύσταση των LDL (3, 4). Επιπρόσθετα, η κετογονική δίαιτα μειώνει την γλυκόζη νηστείας, την υπερινσουλιναιμία, την γλυκοζηλιωμένη αιμοσφαιρίνη και την Αρτηριακή Πίεση. Δηλαδή μειώνει πολλούς παράγοντες κινδύνου για καρδιοαγγειακά προβλήματα.
Αναφορικά με την ασφάλεια της δίαιτας στο καρδιοαγγειακό τον Μάιο του 2018 παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα μίας μεγάλης μελέτης (5). Συνοπτικά, στην (εικ. 1) θα δείτε όλους τους επιβαρυντικούς παράγοντες να μειώνονται στο γκρουπ που έγινε παρέμβαση (κετογονική δίαιτα). Σε αντίθεση στο γκρουπ με την συμβατική δίαιτα οι τιμές των επιβαρυντικών παραγόντων έχουν αυξητική τάση (εικόνα 2).
Εικόνα 1. Γκρουπ κετογονικής διατροφής. Ανάμεσα στα άλλα μειώθηκαν τα φάρμακα (antihypertensive medication ACE or ARB Diuretics, Statin), η φλεγμονή (hsC- reactive protein) και ο συνολικός 10ετής καρδιοαγγειακός δείκτης (10-year ASCVD risk)
Eικόνα 2. Γκρουπ συμβατικής θεραπείας. Παρατηρήστε την αυξητική τάση των φάρμακων (antihypertensive medication ACE or ARB Diuretics, Statin), της φλεγμονής (hsC- reactive protein) και του συνολικού 10ετή καρδιοαγγειακού δείκτη (10-year ASCVD risk).
Διατροφική συνήθεια ή διαιτητική παρέμβαση;
Εκτός από την παραπάνω μελέτη υπάρχουν αρκετές μελέτες μακροχρόνιας παρακολούθησης που υποστηρίζουν την ασφάλεια της κετογονικής δίαιτας. Να σας υπενθυμίσω ότι η κετογονική δίαιτα προτείνεται από παιδιάτρους για παιδία που έχουν προβλήματα επιληψίας. Αυτό νομίζω ότι από μόνο του λέει πολλά. Είναι λοιπόν τόσο ασφαλής ώστε να μπορούμε να την υιοθετήσουμε για εφ’όρου ζωής διατροφή; Παρόλο που μερικοί τρέφονται αποκλειστικά με βάση τα πρότυπα της κετογονικής δίαιτας δεν νομίζω ότι χρειάζεται να στερηθούμε για πάντα τους υδατάνθρακες. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την κετογονική δίαιτα ως ένα αποτελεσματικότατο θεραπευτικό μέσο βραχυχρόνιας θεραπείας. Άπαξ και φτάσουμε στο επιθυμητό βάρος, μειώσουμε την χρήση των φαρμάκων και την φλεγμονή, μπορούμε να επιστρέψουμε σταδιακά στην μεσογειακή διατροφή. Μη συγχέουμε όμως τη μεσογειακή διατροφή των κατοίκων της Κρήτης του 1950 με την διατροφή δυτικού τύπου που ακολουθούμε σήμερα στην Ελλάδα. Δεν φτάνει να ζει κανείς στην Μεσόγειο για να ισχυρίζεται ότι ακολουθεί μεσογειακή διατροφή.
Κετογονική γρίπη
Άλλο ένα επίμαχο σημείο που απαιτεί την προσοχή μας είναι η λεγόμενη «κετογονική γρίπη». Τις πρώτες ημέρες της δίαιτας κατά την κατανάλωση του γλυκαγόνου και την στροφή του μεταβολισμού προς την καύση του λίπους μπορεί να νιώσουμε κάποια γενικά συμπτώματα. Κόπωση, αδυναμία, κεφαλαλγία, αδιαθεσία, αϋπνία, έντονη επιθυμία για γλυκό. Κάποιοι τρομάζουν και διακόπτουν γρήγορα τη δίαιτα. Συνήθως είναι αυτοί που στην πραγματικότητα είναι απροετοίμαστοι. Έχουν διαλέξει αυτή την δίαιτα για δοκιμή χωρίς να φροντίσουν να ενημερωθούν επαρκώς. Λόγω των συμπτωμάτων πείθονται ότι κάνουν άλλη μια ανόητη χημική δίαιτα που κυκλοφορεί στο ιντερνέτ. Η αλήθεια είναι ότι αυτά τα συμπτώματα είναι προσωρινά και με την κατάλληλη υποστήριξη υποχωρούν γρήγορα. Χρειάζεται λίγο υπομονή και πολύ σύντομα θα νιώθουμε περίφημα. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι τα συμπτώματα σηματοδοτούν την έναρξη καύσης λίπους. Ότι τα δύσκολα πέρασαν και πως από αυτό το σημείο και μετά θα έχουμε όλα τα οφέλη της δίαιτας.
Χωρίς υδατανθράκες
Το πιο αμφιλεγόμενο σημείο της κετογονικής δίαιτας είναι η στέρηση των υδατανθράκων. Οι περισσότεροι που θα ακούσουν ότι κατά την διάρκεια της δίαιτας δεν πρέπει να φάτε υδατάνθρακες θα αναρωτηθούν και θα ρωτήσουν πως είναι δυνατόν να ζήσει κανείς χωρίς υδατάνθρακες. Όπως έχω ήδη αναφέρει στο μέρος Β όχι μόνο είναι εφικτό αλλά και υπό την κετογονική δίαιτα έχουμε τεράστια αποθέματα ενέργειας. Παρόλο αυτά εάν δεν είμαστε αποφασισμένοι ότι θα κόψουμε τους υδατάνθρακες για όσο καιρό χρειαστεί, η δίαιτα δεν κάνει για εμάς. Δεν είναι εύκολη απόφαση. Όσοι δεν μπορούν να συμβιβαστούν με αυτή την απαραίτητη λεπτομέρεια δεν μπορούν και δεν πρέπει να μπουν σε αυτή την διαδικασία. Η δίαιτα δεν λειτουργεί εάν την διακόπτουμε συχνά με την πρόσληψη υδατανθράκων πάνω από 50γρ την ημέρα. Σε περίπτωση αναστολής της κέτωσης πάμε 3 μέρες πίσω στην λιπόλυση. Ενώ για να μπούμε ξανά στην φάση της κέτωσης θα πρέπει να περάσουμε άλλη μια φορά το κατώφλι των προαναφερθέντων συμπτωμάτων.
Η περίεργη δέσμευση
Η κετογονική δίαιτα είναι μία δίαιτα. Αυτό σημαίνει ότι για να δούμε αποτελέσματα πρέπει να κάνουμε την ανάλογη προσπάθεια. Δεν είναι μαγεία. Κανείς δεν σας υπόσχεται αποτελέσματα χωρίς την ανάλογη δέσμευση. Για να υπάρξει η επιθυμητή απώλεια βάρους πρέπει να προσλαμβάνουμε λιγότερες θερμίδες από αυτές που έχουμε ανάγκη. Εάν κάνοντας κετογονική δίαιτα προσλαμβάνουμε παραπάνω θερμίδες από όσο χρειαζόμαστε θα βάλουμε κιλά. Ποιο είναι λοιπόν το όφελος του να κάνει κάποιος αυτή την δίαιτα; Είναι το αίσθημα κορεσμού και οι μικρές διακυμάνσεις της ινσουλίνης που μας επιτρέπουν να μειώσουμε αρκετά τα γεύματα. Στο σύνολο περιορίζεται η ημερήσια πρόσληψη θερμίδων. Ενώ λοιπόν είμαστε σε διαδικασία απώλειας κιλών μπορούμε (θεωρητικά τουλάχιστον) να συνεχίσουμε επ’ αόριστο. Αυτή η μεγάλη διάρκεια στην εφαρμοφή της δίαιτας είναι που εξασφαλίζει το αποτελέσμα.
Στο επόμενο μέρος (μέρος Δ) θα δούμε ποιοι μπορούν να ωφεληθούν περισσότερο.
Βιβλιογραφία:
1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19641727
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16652223
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27457635
4. https://academic.oup.com/jn/article/136/2/384/4664306
5. https://cardiab.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12933-018-0698-8